De zuinige en deugdzame huisvrouw hield een huishoudboekje bij. Zo zag ze in een oogopslag hoe het geld de deur uitvloog, waarom ze aan het eind van de maand niet uitkwam, of hoeveel ze kon sparen.
Onderzoeksinstituten als het Gezinsbegrotingsinstituut , het Centraal Bureau voor de Statistiek en het latere NIBUD deden budgetonderzoeken op basis van reeksen huishoudboekjes.
Het IISG/NEHA heeft een aantal intrigerende huishoudboekjes in zijn collecties. Het oudste dateert uit 1660! Het zijn bijzondere bronnen over huishoudens in verschillende eeuwen, rangen en standen.
Historische Bron
Wie het huishoudboekje als egodocument bekijkt, krijgt letterlijk een kijkje in de keuken van een gezin.
Op microniveau biedt het huishoudboekje veel informatie over het huishouden en de sociale status van de opstellers.
Het kan ook mooie bijvangst opleveren, bijvoorbeeld over kermisgeld voor dienstbodes, het loon van de huisonderwijzer, of de baboe als 'uitzendkracht'.
Wat voerde men op in de rubriek ‘Diversen’, ook wel ‘Teen en Tander’ geheten?
Zeer uiteenlopende zaken als ‘het delven van een graf’, een tramkaartje, de aankoop van een bril.
Lees hierover meer in de volgende hoofdstukken:
- Het werken met een huishoudboekje was onderdeel van een beschavingsoffensief
- In 1660 werkt men in de adellijke keuken met een zilveren schuimspaan
- Dienstbodes krijgen Kermisgeld en een Nieuwjaarsbonus (1880)
- Baboes worden heen en weer gezonden (1899)
- Arbeidersvrouw noteert wekelijks één gulden onder ‘Man’ (1920)
Omdat bij deze losse huishoudboekjes gegevens over de achtergrond en samenstelling van een gezin meestal ontbreken, is de waarde ervan voor statistici of economen die op macroniveau werken betrekkelijk. Woont iemand bijvoorbeeld in een zelf opgetrokken plaggenhut in Drente, met gratis brandstof, een geit en een varken? Dan staat dit hoogstwaarschijnlijk niet onder ‘inkomsten’ vermeld. Is er niets opgevoerd bij de post ‘kleding’? Dan kan dat zijn omdat de kast al uitpuilt, maar ook omdat er geen cent is om een jas te kopen. Een huishoudboekje hoeft dus niet per se inzicht te geven in de sociaal-economische omstandigheden van de opstellers, of in de ontwikkeling daarvan. (tekst en samenstelling: Margreet Schrevel)
Heeft u zelf een bijzonder huishoudboekje dat u aan het IISG wilt schenken, neem dan contact op met info@iisg.nl