Dit jaar is het precies vijfhonderd jaar geleden dat Thomas More Utopia publiceerde. More kreeg veel navolgers in heel Europa, vooral in de 17de en 18de eeuw. De verhaallijn in deze utopische romans is steeds het zelfde: een boot uit Europa lijdt schipbreuk in de Stille Zuidzee en spoelt aan op een nog onontdekt eiland, waar men een totaal nieuwe samenleving aantreft. De utopisten namen van alles uit elkaars romans over. In deze ideale eilandmaatschappijen zien we dan ook bijna altijd dezelfde basiskenmerken:
- Gesloten economie, korte werkdagen, slaven voor het vuile werk
- Egalitaire samenleving, democratie aan de basis
- Geloof in de natuur, de zon, of meerdere goden tegelijkertijd
De utopisten schreven natuurlijk ook over andere thema’s, en sommige daarvan hebben juist vandaag de dag een grote urgentie.
Thomas More zou vanuit 1516 rechtstreeks kunnen deelnemen aan de Nederlandse euthanasiediscussie. Het vreemdelingenvraagstuk kwam in de romans altijd aan de orde, alleen waren in dit geval Europeanen de bootvluchtelingen. Over thema’s als duurzaamheid en dierenrechten werd honderden jaren geleden al nagedacht . Er was zelfs een utopische mug die een besmettelijke ziekte overbracht: de gevreesde knepko.
Reis mee langs tien utopische eilanden en wonderlijk actuele thema’s:
Utopia (GB, 1516): euthanasie, speed daten, Downers first
Ajao (F, c. 1682): vreemdelingen welkom, pensioenleeftijd 75 jaar, bigamie
Antangil (F, 1616): sociale dienstplicht voor werklozen
Caléjava (F, 1700): dierenrechten, polygamie
Christianopolis (D, 1619): celibaat voor priesters afgeschaft, duurzaamheid
Città del Sole (I, 1623): proeftijd voor asielzoekers, eugenetica
Galligenia (F, 1765): incest, woongroepen per leeftijd
Krinke Kesmes (NL, 1708): vreemdelingen in detentie, mug brengt ziekte over
Sevarambes (F, 1675): sex en voortplanting
Terra Australis Cognita (F, 1676): gender issues, hermaphrodieten
Meer over de Utopieëncollectie op het IISG
Tekst en samenstelling: Margreet Schrevel