Niet ver van Bern ligt het idyllische Zimmerwald, waar op 5 september 1915 ontevreden socialisten uit zowat alle oorlogvoerende en neutrale landen van Europa bijeenkwamen om te praten over een nieuwe socialistische internationale en vrede. Ontevreden waren ze omdat hun parlementaire socialistische facties in 1914 voor de mobilisatie van hun nationale legers hadden gestemd. Daarmee hadden ze niet alleen de wereldoorlog gefaciliteerd, maar ook de ondergang van de Tweede Socialistische Internationale ingeluid. De vraag hoe en waarom dit was gebeurd stelden de aanwezigen in Zimmerwald zich niet.
De enige Nederlander in Zimmerwald was Henriette Roland Holst. Zij had zichzelf afgevaardigd namens het Revolutionair Socialistisch Verbond, een, in haar eigen woorden, ‘dwergachtige vereniging’ van linkse sociaaldemocraten, anarchisten en communisten die nog maar een paar maanden bestond.
Haar verwachtingen waren hooggespannen en meteen de eerste avond was het al raak op ‘het slaapkamertje van Trotski. Hij zat op zijn bed, ik op den eenigen stoel…’. De twee spraken over een ontwerp-resolutie, niets meer of minder. Holst reserveerde in haar memoires de meest romantische bewoordingen voor deze ‘lumineuze figuur, een reus van wilsspanning en intellekt, harmonisch vereenigd, en ook een mensch van beminnelijke menschelijkheid.’ Daarentegen maakte Lenin op haar de indruk van ‘een koppige extremist, een spotvogel die niemand ernstig nam.’
Bij de debatten in ZImmerwald probeerde Roland Holst een bemiddelende rol te spelen. De linksen onder leiding van Lenin wilden dat de oorlog zou uitmonden in een revolutie. De meerderheid keerde zich daartegen. Trotski en Roland Holst namen een tussenpositie in.
Het definitieve manifest werd een compromis. Het riep het proletariaat op de rijen te sluiten en de straat op te gaan in een opstand tegen de oorlog en liet in het midden wat het vervolg van die actie zou moeten zijn. Het manifest werd aangenomen onder het zingen van de Internationale en met emotie ‘ontzaglijk echt en diep’. Maar Lenin vond het te slap, richtte toen de inkt nog niet droog was de ‘Zimmerwalder Linke’ op en kwam met een concept manifest van de Zimmerwalder Linke dat opriep tot het omverwerpen van de nationale regeringen.
Na afloop van de conferentie wandelden Holst en Trotski terug naar Bern. Hij wees haar op de volle rijpe peren in de boomgaarden. Zijn afscheidswoorden luidden: ‘Tot wederziens, den dag na de revolutie, in het vrije Petrograd!’