Op 25 juni 1962 verenigden in Dar es Salaam, Tanzania, verschillende inheemse bevrijdingsbewegingen uit Mozambique zich in het Frelimo (Frente de Libertaçâo de Moçambique). Na een lange onafhankelijkheidsstrijd maakte Mozambique zich in 1975 los van Portugal. Onder leiding van het marxistisch-leninistische Frelimo werd Mozambique vanaf 1975 omgevormd tot een republiek van boeren en arbeiders.
Het IISG bezit een fraaie collectie Mozambikaanse posters afkomstig uit de collectie van het Nederlands instituut voor Zuidelijk Afrika (NiZA).
Propaganda was een belangrijk wapen in de onafhankelijkheidsstrijd en voor het verwerven van steun, zowel binnen als buiten Mozambique. De propaganda-afdeling van het Frelimo (Departamento de Informaςão e Propaganda - DIP) maakte vanaf eind jaren '60 gebruik van de politieke poster als propagandamiddel. Maakten de vroege posters soms nog een wat onbeholpen indruk (nr. 1) , allengs werden ze, dankzij getalenteerde ontwerpers als José Freire, João Craveirinha en Agostinho Milhafre, steeds geraffineerder. Ook na de onafhankelijkheid bleven politieke posters een belangrijk propagandamiddel, nu geproduceerd onder de regie van het Direcςão Nacional de Propaganda e Publicidade (DNPP), maar met dezelfde posterkunstenaars.
De posters uit de periode van de onafhankelijkheidsstrijd benadrukten de wreedheid van de koloniale overheersers, het doel van de strijd en de moed en opofferingsgezindheid van de onafhankelijkheidsstrijders.
Na de onafhankelijkheid ligt de nadruk op de opbouw van het land, de rol van het Frelimo en het socialisme, met onderwerpen als de viering van de 25e juni als Onafhankelijkheidsdag, staatsbezoeken van bevriende staatshoofden, herdenking van de sterfdag van de eerste Frelimo-president Eduardo Mondlane en andere "helden van de strijd", aankondiging van Frelimo-congressen, maar ook inentings- of alfabetiseringscampagnes, campagnes tegen huiselijk geweld of voor een volkstelling.
De beeldtaal is vooral ontleend aan de socialistische propagandakunst uit het Oostblok en Cuba, inclusief het gebruik van symbolen als rode vlaggen, hamer en schoffel (een variant van de hamer en sikkel), rode sterren en gebalde vuisten, en het gebruik van socialistische stereotypes als stoere arbeiders, soldaten, verpleegsters, boeren en studenten die eensgezind naar een mooie toekomst opmarcheren. Toch is ook de invloed van de westerse politieke en commerciële posterkunst te herkennen: o.a. in het gebruik van fotomontages, moderne offset-technieken en de typische jaren 70-design (nr. 8). De posters werden doorgaans door Mozambiquaanse kunstenaars ontworpen, maar soms ook door buitenlandse, met name Noord Koreaanse, kunstenaars: deze laatste zijn meteen herkenbaar aan de rigide en wezenloos stereotypische compositie (nr. 10).
Klik hier voor:
- Meer posters uit Mozambique in de catalogus van het IISG
- Anti-Apartheid en Zuidelijk Afrika Collectiegids
Literatuur:
- Berit Sahlström - Political posters in Ethiopia and Mozambique. Visual imagery in a revolutionary context. Uppsala 1990 (IISG signatuur: 1993/352 fol)
- Berit Sahlström, António Sopa - Catálogo dos Cartazes de Moςambique –Catalogue of Mozambican Posters. República Popular de Moςambique, 1988 (IISG signatuur: 2011/3893)
Posters uit Mozambique
1. In de vijandelijke zone: onderdrukking, in de bevrijde zone: vrijheid
(Tanzania, Maputo, Mozambique, ca 1972) IISG signatuur: BG D41/590
2. Herdenking sterfdag Eduardo Mondlane
(Tanzania, Frelimo, 1973) IISG signatuur: BG D17/472
3. Vriendschapsbezoek Fidel Castro
(Mozambique, DNPP, 1977) IISG signatuur: BG D41/577
4. Eerste Nationale Landbouwcongres
(Mozambique,1975) IISG signatuur: BG D17/480
5. Rovuma - Maputo, 3 februari 1975
Ontwerp José Freire (Mozambique, 1975) IISG signatuur: BG D17/482
6. We moeten de productie plannen om onze levens te verbeteren op de weg naar het socialisme
(Mozambique, 1978) IISG signatuur: BG E35/301
7. 3e congres Frelimo
Ontwerp José Freire (Mozambique, 1977) IISG signatuur: BG H2/868
8. Herdenking van de Mozambikaanse Revolutie, 1973
Ontwerp Agostinho Milhafre (Tanzania, Frelimo, 1973) IISG signatuur: BG D17/463
9. Herdenking 5 jaar nationale onafhankelijkheid
Ontwerp João Craveirinha (Mozambique, 1980) IISG signatuur: BG E35/308
10. Verdedig het Vaderland/Overwin onderontwikkeling/Bouw het Socialisme op/4e Partijcongres Frelimo
(Mozambique, 1983) IISG signatuur: BG E24/140
11. Onafhankelijkheidsdag Mozambique, 25 juni 1975
Ontwerp José Freire, DNPP (Mozambique, 1975) IISG signatuur: BG E9/737
12. 25e april 1974
Ontwerp Ricardo Rangel (foto) en José Freire, Grupo dos Democratas de mocambique (Mozambique, 1974) IISG signatuur: BG E9/723
13. Eerste volkstelling
Ministério da Informação, Moçambique, DNPP (Mozambique,1980) IISG signatuur: BG E9/733
14. Verjaardag van de oprichting van de SNASP, 11 oktober 1981
Serviço Nacional de Segunça Popular (Mozambique, 1981) IISG signatuur: BG E35/311
15. Dag van de AIDS-bestrijding
(Mozambique, 2006) IISG signatuur: BG D81/179
