De Koninklijke Nederlandse Toonkunstenaars Vereniging (KNTV) werd in 1875 opgericht en is daarmee een van de oudste vakbonden in Nederland. Voorafgaand aan de oprichting verwoordde initiatiefnemer Gustaaf Adolf Heinze, componist en dirigent, zijn droom aldus: 'eene vereeniging van kunstbroeders die, hoe klein dan ook, in het belang der Nederlandsche kunstenaars kan werken, waar men de belangen der Nederlandsche kunst kan bespreken en waar cordialiteit onder de leden op de voorgrond staat. Komen later de middelen dan kan de werkkring meer worden uitgebreid, de algemeene belangen meer ter harte genomen.' (inv no. 1). De KNTV ontwikkelde zich langs deze lijn tot een vakbond voor uitvoerende musici, muziekdocenten en componisten. Dilettanten ('kunstlievende leden') werden buiten de deur gehouden, de KNTV was er voor de belangen van vakmusici.
Musici waren en zijn meestal idealistische eenlingen wier bestaan bepaald geen vetpot was te noemen. De KNTV richtte daarvoor een Ondersteuningsfonds op, dat bij ziekte of ongeval bescheiden bedragen kon uitkeren. In 1930, na een fusie met andere organisaties, bedroeg het ledental 780. Reden om over te gaan tot het oprichten van plaatselijke afdelingen. Bij de bezetting wees de KNTV alle nationaal-socialistische bemoeienis af en werd het hele bestuur uit zijn functie ontheven. Na de bevrijding werd de KNTV heropgericht, met 700 leden. Naast afdelingen kwamen er nu ook vakgroepen, bijvoorbeeld van componisten, muziekpedagogen, kerkmusici, dirigenten en concerterende instrumentalisten. Het KNTV hield zich van begin af aan met muziekonderwijs bezig, waarbij men ook weer het belang van vakleerkrachten benadrukte. Men besloot eigen diplomering en examens in te stelllen. Al in 1880 vonden de eerste examens plaats.
In januari 2015 werd de KNTV opgeheven. Het complete archief wordt bewaard op het IISG, waar het past in de context van 'muzikale' vakbondsarchieven zoals de Beroepsvereniging van Improviserende Musici (BIM, van het BIMhuis), de Nederlandse Toonkunstenaarsbond en de afdeling Muziek in het archief van de Federatie van Beroepsverenigingen van Kunstenaars.
Voor de ordening van het archief ontving het Instituut een royale subsidie van de Stichting Beheer Muziekfondsen.
Margreet Schrevel