Het bericht van de moord op Leon Trotski in Mexico op 21 augustus 1940 sloeg in als een bom. In België verzamelden sympathisanten zich ontdaan en boos ten huize van Henri Mandel. Daaronder Lode Polk, een van de oprichters van de Belgische communistische partij, die Trotski persoonlijk had gekend en hem in zijn huis ontvangen toen de Russische revolutionair via Antwerpen op weg was naar Noorwegen. Polk, Mandel en de anderen kwamen tot de slotsom dat het woord van verzet te lang het zwijgen was opgelegd. De volgende dagen werd de 'onafhankelijke patriottische' verzetsgroep 'Vrank en Vrij' geboren.
Was het doel van 'Vrank en Vrij' aanvankelijk pamfletten verspreiden, al snel achtte men die ambitie te bescheiden en werd besloten tot de uitgave van een maandelijks blad. Eind september verscheen het eerste nummer van Het Vrije Woord, het allereerste clandestiene blad in bezet Vlaanderen.