Books as Objects of Veneration, Subjects of Destruction
Expositie georganiseerd door het Sinologisch Instituut van de Universiteit Leiden,
7 december 2004 - 30 juni 2005
In de bibliotheken van het Sinologisch Instituut wordt een expositie gehouden van 30 Chinese propaganda posters uit de vroege jaren van de Volksrepubliek tot aan het einde van de 20e eeuw, afkomstig uit de collectie van Stefan Landsberger. Centrale thema's in deze prenten zijn, zoals de uitspraak van Mao Zedong hierboven al aangeeft, de rol van het boek en de officiële houding ten opzichte van kennis, die aan grote veranderingen onderhevig zijn geweest. De affiches laten duidelijk zien hoe een bewust beleid dat was gericht op het uitgeven van boeken en het bestrijden van analfabetisme werd ingeruild voor een nadruk op politieke zuiverheid in de jaren '60 en '70.
Onwelgevallige boeken werden vernietigd en alleen de werken van Mao en andere politieke tractaten en ideologisch verantwoorde publicaties bleven over. De fixatie op politiek en ideologie maakte op haar beurt in de jaren '80 en later weer plaats voor een meer traditionele waardering van boeken en de kennis die zij bevatten. Zoals blijkt uit de grote verscheidenheid aan stijlen binnen de posters hebben de politieke ontwikkelingen ook hun invloed doen gelden op de artistieke vorm van de affiches.
In de Chinese politiek wordt van oudsher op uitgebreide schaal gebruik gemaakt van kunst om correct handelen en denken te propageren. Literatuur, poëzie, schilderkunst, drama, liedkunst en dergelijke moesten alle de bevolking onderwijzen in wat goed en fout was. Het idee hierachter was dat wanneer van bovenaf voorbeelden gepresenteerd werden van correct gedrag, dit er min of meer automatisch toe zou leiden dat het volk zich ook correct zou gedragen. Na de stichting van de Volksrepubliek China in 1949 bleef propagandakunst een van de belangrijkste middelen om zowel de politiek van het moment als de toekomstvisies van de Chinese Communistische Partij (CCP) te illustreren, in het bijzonder voor diegenen die niet konden lezen. En dat waren er een heleboel.
Tijdens de politieke massabewegingen in de late jaren '50 en '60, de Grote Sprong Voorwaarts en de Culturele Revolutie, beheersten propagandaposters zelfs de communicatie tussen de leiders en de bevolking. In die jaren vormde de propaganda affiche het toppunt van artistiek kunnen, niet alleen in vorm maar ook inhoudelijk; de beste kunstenaars werden ingeschakeld om de politieke ontwikkelingen van het moment op de meest gedetailleerde wijze artistiek vorm te geven. En zodra een affiche klaar was werd hij gereproduceerd in zoveel mogelijk exemplaren om een maximaal effect te sorteren.
Terwijl er nauwelijks andere mogelijkheden waren om de woonomgeving op te fleuren, konden de kleurige posters doordringen tot in de meeste overheidskantoren, huizen en slaapzalen. De mensen waardeerden hun compositie en kleurgebruik misschien vaak meer dan hun inhoud; de politieke boodschap die in het affiche lag besloten, werd zo op een bijna onbewuste wijze doorgegeven. Hierdoor is gedurende meer dan vijftig jaar Volksrepubliek een hoeveelheid materiaal vervaardigd die ons een blik biedt op het veranderende beeld dat China van zichzelf had en van zijn eigen toekomst.
Adres:
Sinologisch Instituut
Arsenaalstraat 1
2311 CT Leiden