Eindelijk kan de complete biografie van Koos Vorrink geschreven worden. Een klassiek verhaal: op zolder bij familie staat een oude kist, bij de ontruiming van het huis vinden nabestaanden daarin archief. Het blijkt van de vooraanstaande sociaaldemocraat en partij-ideoloog Koos Vorrink (1891 -1955) te zijn. Onderzoekers moesten het tot op heden zonder doen; het archief is afgelopen zomer overgebracht naar het IISG.
Niets meer te wensen voor arbeiders
Vorrink was meer dan twintig jaar voorzitter van de PvdA en haar voorloper SDAP (1934-1955). Hij probeerde in die functie hardnekkig de sociaaldemocratie van haar knalrode veren te ontdoen. Juist dat maakt hem nu zo actueel. Onder Vorrinks leiding verliet de partij in 1937 de marxistische grondslag. Niet het ‘enge klassenbelang der arbeiders’, maar ‘ het algemene belang van de gehele volksgemeenschap’ moest voorop staan. Volgens Vorrink waren al medio jaren '30 bijna alle eisen van de arbeidende klasse ingewilligd, alleen voor de oudedagvoorziening viel nog wat te strijden.
Englandspiel
Het archief oogt op het eerste gezicht compleet, alleen uit de jaren ’20 en ’30 lijkt er weinig bewaard. Misschien zijn deze stukken bij de inval van de nazi’s in 1940 bewust vernietigd. Uit de oorlog zelf daarentegen is veel overgebleven. Vorrink was met zijn verzetsgroep betrokken bij het Englandspiel, de ingewikkelde en veel beschreven constructie van dubbelspionage. In 1943 werd hij gevangengenomen. Zijn uit de gevangenis gesmokkelde briefjes, op sigarettenvloeitjes of WC-papier, bevatten nauwkeurige instructies voor degenen die nog in vrijheid waren. Bij herhaling waarschuwde hij voor de verrader, Anton van der Waals; in diens (inderdaad door de Duitsers in scene gezette) dood geloofde Vorrink al meteen niet.
Oorlog gaat door
Vorrink werd in 1948 slachtoffer van een lastercampagne van de communisten, die beweerden dat hij de 'coming man' van de nazi’s geweest zou zijn. In 1950 stelde de sociaaldemocratische krant Het Vrije Volk daartegenover dat de communistische verzetsman Gerben Wagenaar al die tijd van het verraad van het Englandspiel geweten had, maar Vorrink c.s. expres niet had ingelicht, met de bedoeling zo veel mogelijk sociaaldemocraten te laten creperen. Veel stukken in het archief hebben op deze episodes betrekking.
Politionele acties
Een dossier over Indonesië aan de vooravond van de politionele acties (1946-1947) biedt een kijkje in de Haagse en Bataviase achterkamertjespolitiek. Voormalig premier Willem Schermerhorn, in 1947 in Batavia als voorzitter van de Commissie-Generaal voor Nederlands-Oost-Indië, onderhield een soort schriftelijke hotline met Vorrink. Op 21 juli 1947, de dag van de eerste militaire interventie, schrijft Schermerhorn ‘Nu de Partij [vdA] dus verantwoordelijkheid draagt voor dit militaire optreden, meen ik, dat zij ten aanzien van hetgeen er straks staat te gebeuren, uiterst stringente eisen aan de K[atholieke] V[olks] P[artij] kan stellen. Zij kan daarmee naar mijn overtuiging tot aan de rand van de chantage-politiek gaan en is daarmee moreel volstrekt gerechtvaardigd.’
Gegevens
Het archief Vorrink meet 4 meter. In de zelfde nalatenschap zitten ook stukken van Vorrinks dochter Irene (1918-1996), die van 1973 tot 1977 minister was in het kabinet-Den Uyl, en een tijd lang als secretaresse van haar vader optrad. Beide archieven zijn toegankelijk na toestemming van de bewaargever (via de studiezaal van het IISG). Van de inhoud van de archieven bestaat nog slechts een zeer voorlopige beschrijving.
- Informatie: ask@iisg.nl
- Koos Vorrink in het Biografisch Woordenboek van het Socialisme en de Arbeidersbeweging