Op 25 januari 2017 promoveerde IISG-onderzoeker Rombert Stapel cum laude aan de Universiteit Leiden op zijn onderzoek naar de totstandkoming van een unieke vijftiende-eeuwse Middelnederlandse kroniek over de geschiedenis van de Duitse Orde.
De Duitse Orde was een ridderorde die drie eeuwen daarvoor in het Heilige Land was ontstaan in de strijd van de kruisvaarders tegen niet-Christenen.
Later verschoven de kernactiviteiten van de orde naar Pruisen en Lijfland (de Oostzeekust van Polen tot Estland), een van de laatste niet-Christelijke bolwerken op het Europese continent. Op veel plaatsen in Europa, waaronder de Nederlanden, had de orde bovendien vestigingen die tot doel hadden inkomsten te genereren en rekruten te werven. In één van die vestigingen, Utrecht, is de kroniek zeer waarschijnlijk oorspronkelijk opgesteld.
Door gebruik te maken van methodes uit verschillende hulpwetenschappen, zoals paleografie, codicologie, klassieke filologie, en digital humanities, maakt het proefschrift duidelijk hoe de auteur van de kroniek zijn bronnen verzamelde in allerlei uithoeken van Noord-Europa en hoe hij deze vervolgens verwerkte in zijn tekst.
De auteur stond zowel in contact met mede-geschiedschrijvers in de Nederlanden, als met contacten binnen de ridderorde.
Het proefschrift toont aan dat er in het laatmiddeleeuwse Europa al een dynamiek van kennisuitwisseling bestond. Deze dynamiek was er dus al voordat de meer bekende zestiende-eeuwse pan-Europese geleerdennetwerken opkwamen. Het komt niet vaak voor dat dergelijke pre-humanistische netwerken in kaart worden gebracht.
Rombert Stapel toont verder aan dat de, aanvankelijk anonieme, kroniek geschreven is door Johan van Drongelen, provinciaal bestuurder van de Duitse Orde in Utrecht, in nauwe samenwerking met zijn persoonlijk secretaris Hendrik Gerardsz van Vianen. Ook is duidelijk geworden dat een van de handschrift-kopieën, die bewaard wordt in het archief van de Duitse Orde in Wenen, geen kopie is maar het directe fysieke product van de samenwerking tussen Drongelen en Vianen.
Kort na het ontstaan vond de kroniek een weg van de Noordelijke Nederlanden naar de Baltische staten, waar deze ridderorde sinds de dertiende eeuw een eigen staat had opgezet. Via Pruisen (noord Polen) kwam de kroniek uiteindelijk in Duitsland en Oostenrijk terecht.
Over Rombert Stapel
Rombert Stapel is onderzoeker bij het IISG. Hij houdt zich daar onder andere bezig met historisch onderzoek naar (verschuivingen in) arbeidsrelaties in de wereld tussen 1500 en 2000, muntproductie in de Lage Landen, en diverse projecten op het gebied van spatial humanities: de studie van plaats en ruimte in (digitale) geesteswetenschap. In dat kader is hij bezig met het ontwikkelen van databases van historische en koloniale plaatsnamen en maakt hij een digitale kaart van middeleeuwse heerlijkheden in Nederland en België, als voorlopers van moderne gemeentegrenzen.
Proefschrift: The Late Fifteenth-Century Utrecht Chronicle of the Teutonic Order: Manuscripts, Sources, and Authorship
Promotor: Prof.dr. J.A. Mol (Fryske Akademy / Universiteit Leiden)
Co-promotor: Dr. S. Levelt (Bilkent University)