Het archief van de Bond van Leeraressen bij het Huishoudonderwijs is geinventariseerd. De Bond werd opgericht op 25 maart 1900 en speelde vooral een rol bij het organiseren van examens. In 1901 werden centrale examens ingericht voor leraressen en onderwijzeressen in ‘koken- en voedingsleer’ en in ‘huishoudkunde’. In 1906 kwam hier het examen ‘behandeling van de was’ bij. De Bond ontving een jaarlijkse subsidie van de Rijksoverheid. In 1922 werd een staatsexamen ingesteld. De Bond had een bibliotheek en organiseerde cursussen. Het maandblad In en om de keuken, later In en om de woning, het orgaan van de huishoud- en industriescholen, bevatte een bijblad dat diende als orgaan van de Bond.
Voorzitster van De Bond was in de beginjaren A.S. Tydeman-Verschoor en secretaresse Martine Wittop Koning, lerares aan de Amsterdamse Huishoudschool en bekend van de vele kookboeken die zij schreef. De Bond telde 446 leden toen aan het zelfstandig bestaan in november 1931 een einde kwam. De Bond fuseerde in 1932 met de Vereniging ter bevordering van het Nijverheidsonderwijs voor Meisjes.
Het archief bevat stukken uit de periode 1900-1932. Van belang zijn de stukken over de examens en de examencommissies. Uitgebreid werd beraadslaagd over het ‘programma van eisen van bekwaamheid tot het verkrijgen van een diploma als onderwijzeres’ in resp. ‘Koken en voedingsleer’ en ‘Huishoudkunde en waschbeheersing’.
Interessant is ook het gedeelte over ‘Onderzoeken en enquêtes’. Inventarisnummer 156 bevat stukken van een in 1903 ingestelde commissie die tot taak had gegevens te verzamelen ‘omtrent den aard en den omvang van het Huishoudonderwijs aan de Herhalingsscholen in Nederland’. De antwoorden van de diverse scholen werden op grote aan elkaar geplakte vellen ingevuld zodat een goed overzicht beschikbaar is van de staat van dit onderwijs in 1903-1904. Sommige van de ingezonden antwoorden zijn ook bewaard gebleven.
Inventarisnummer 155 bevat een fraai overzicht van de ongeveer 25 Huishoud-, Industrie- en Kookscholen die in 1909 bestonden met specificaties van het leerlingenaantal per jaar van 1900 tot 1909. Deze aantallen zijn op hun beurt weer gespecificeerd naar opleidingsspecialisatie.
De Eerste Wereldoorlog was ook van betekenis voor de Bond. In 1916 deed de Minister van Landbouw, Handel en Nijverheid een beroep op het huishoudonderwijs en dus op de Bond om de bevolking voorlichting te geven over de beperktere en veranderende dagelijkse voeding tijdens de oorlogsjaren. Hiertoe werd een Commissie van Advies aan de Regeering in zake de Volksvoeding opgericht (inventarisnummers 172-184). De stukken van de commissievergaderingen geven inzicht in de geest van die tijd. Het aardigst zijn de stukken over de de vele ‘voordrachten met kookdemonstraties’ in de jaren 1916-1918. Veel aandacht was er vanwege het ‘Aardappelgebrek’ voor alternatieven met gebruik van rijst, bruine bonen en groene erwten en soms gort of havermout.
De inventaris is gemaakt door stagiair Steven Blom in het kader van de minor Archivistiek aan de Reinwardt Academie Amsterdam.
Bouwe Hijma