Angelica Balabanova (c 1878-1965) was jarenlang de organisatorische spil in het netwerk van de Europese sociaaldemocratie. Ze was in 1919 enige tijd secretaris van de toen net opgerichte Communistische Internationale in Moskou, maar keerde zich vrij snel af van het leninisme en werd een overtuigd sociaaldemocraat, vooral actief in de Italiaanse Socialistische Partij. Balabanova sprak vloeiend Russisch, Italiaans, Frans, Duits en Engels.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog woonde ze in de VS, waar de prestigieuze Jewish Social Club Concordia Argonaut in San Francisco, een club die nu nog steeds bestaat, haar uitnodigde om een lezing te geven.
Balabanova deed dat graag, maar vond vervolgens geen enkele financiële compensatie van de steenrijke Argonauts op haar bankrekening.
Ze liet het er niet bij zitten, blijkens een bijzonder boze brief, die ook over de soms ongemakkelijke relatie tussen Amerikanen en Europeanen gaat.
Balabanova was er van uitgegaan dat er een stilzwijgende overeenkomst over haar beloning bestond, quod non: “I wanted to earn money which would enable me to help people in Germany, Austria, Italy, who are menaced and tortured by what is much worse than death. ..The fact that you did not mention the financial aspect of my engagement [earlier] was appreciated by me as a token that you understand that I don’t “sell” anything & that what is understood by itself has not to be dealt with…”
Deze brief (dd 28 januari 1940, inventarisnummer 245) is een kleine aanvulling op het archief Balabanova op het IISG, waaruit Balabanova inderdaad naar voren komt als een fondsenwerver en weldoener pur sang. In haar laatste wil staat: “Als op mijn rekening bij de Banco di Napoli nog iets rest, verdeel dat dan onder de behoeftigen en migranten… Het zelfde geldt voor de kleren en de rest.” Of hier gehoor aan gegeven is? Haar laatste wens met betrekking tot haar archief is in elk geval in de wind geslagen: Verzoeke alle brieven en andere papieren te vernietigen. Te vinden in archief Balabanova inventarisnummer 5.
Zie ook de webpresentatie Zimmerwald en het archief van de Zimmerwald Beweging