In mei van dit jaar ontving het IISG het bescheiden maar interessante archief van Nikolaj Vasilévič Šelgunov en enkele van zijn familieleden. Het archief bestaat uit ruim 50 documenten die vrijwel alle betrekking hebben op leden van de familie Šelgunov. Er zitten geboorteaktes bij maar ook documenten betreffende studie en werkkring, het vervullen van de militaire dienst, bezit en conflicten daarover, pensioenvoorzieningen en reisvergunningen.
De bekendste telg van de familie is Nikolaj Vasilévič Šelgunov (1824-1891), als militair een specialist op het gebied van bosbouw. Later ontwikkelde hij zich tot publiek bekend figuur als kritische journalist in de periode 1855-1890. Hij ging om met ‘Narodniki’, Russische revolutionairen, en ontmoette in 1858 de Russische schrijver en publicist Alexander Herzen (1812-1870), eenmaal in Parijs en eenmaal in Londen. Šelgunov publiceerde in 1859 een reeks artikelen over het arbeidersproletariaat in Engeland en Frankrijk. Deze ook als boek verschenen artikelen waren tot 1905 de enige in Rusland legaal verkrijgbare uiteenzetting over De toestand van de arbeidersklasse in Engeland, de klassieker van Friedrich Engels uit 1845. In 1861-1862 publiceerde Šelgunov met hulp van Herzen in Londen het revolutionaire pamflet ‘Aan de jonge generatie’. In feite was dit geschreven door Šelgunov. In 1862 werd Šelgunov gearresteerd en opgesloten in de Peter en Paul vesting in St. Petersburg. Na zijn veroordeling verbleef hij vanaf 1864 in ballingschap in Novgorod, Smolensk en andere oorden waar hij niet geheel afgesneden was van het intellectuele verkeer maar reizen naar turbulente steden als Moskou en St. Petersburg of Londen en Parijs was voor hem niet meer weggelegd. Šelgunov overleed, in zijn laatste maanden liefdevol verzorgd door zijn dochter Lujdmila, in St. Petersburg in 1891. Zijn begrafenis draaide uit op een van de eerste arbeidersdemonstraties in deze stad.
Nikolaj Nikolaevic Šelgunov (1864-1909), de zoon, maakte aanvankelijk ook een militaire carrière. Voorstander van toenadering tot de sociaaldemocraten werd hij gearresteerd in 1887. Na zijn vrijlating was hij niet langer actief in de revolutionaire beweging. Hij werd directeur van de Société Metallurgique de Taganrog, een metaalfabriek nabij de Zwarte Zee, waar hij in 1909 door zijn eigen arbeiders werd vermoord.
Bouwe Hijma