This list provides an overview of the primary sources for the history of women and work in the archives and manuscript collections of the IISH.
It contains additional entries for women whose papers are part of the archives of their correspondents or relatives, and some introductory biographical and bibliographical notes. Here are listed the personal and Dutch archives. For organizational and non-Dutch archives, go back to the overview of Women at Work archives.
Annie Averink (1913-1991)
Hanna J. Averink was actief in het verzet; bestuurslid van de CPN en secretaresse van de Nederlandse Vrouwen Beweging; actief in de Indonesië-commissie van de CPN; lid van de Eerste Kamer (1957-1969, met onderbreking), de Tweede Kamer (1966-1967) en de gemeenteraad van Haarlem.
Publ.: De betekenis en de rol van de communistische partij. [Samenvatting van een rede, gehouden op het symposium "De uitdaging van het marxisme" te Amsterdam, midden februari] (1957); Vrouwen en hun werk. Gelijk loon voor gelijkwaardige arbeid (1966)
Christina C. Bakker-van Bosse (1884-1966)
Feministe en pacifiste; actief in de Nederlandse Anti-Oorlog Raad; eerste voorzitster van de Nederlandse Vereniging voor Vrouwenbelangen en Gelijk Staatsburgerschap (vanaf 1930).
Publ.: Ontwapening, staat, evangelie (met H. Roland Holst et al., 1932);
Lit.: Wat weet U van de Vrouwenbeweging? Uitg. v.d. Nederlandsche Vereeniging voor Vrouwenbelangen en Gelijk Staatsburgerschap (1935?).
Titia Bos
Zie ook het archief PSP-Vrouwen.
Publ.: Arbeidstijdverkorting : drie opstellen (met Bonne Wisman en Wim Combrink, 1982); Vrouwenarbeid: bevrijdend of onderdrukkend? (met Corinne de Beer et al, 1978).
Jeltje de Bosch Kemper (1836-1916)
Feministe; voorvechtster van economische zelfstandigheid en juridische gelijkwaardigheid van vrouwen; bestuurslid van (eerst) Arbeid Adelt, later Tesselschade; strijdster voor vrouwenkiesrecht; heeft zich actief ingezet voor beroepsonderwijs aan meisjes; betrokken bij de oprichting van de Vereeniging voor Ziekenverpleging, het Maandblad voor Ziekenverpleging (redactie) en de Nederlandse Bond voor Ziekenverpleging en de Amsterdamsche Huishoudschool; steunde het blad Belang en Recht. Haar papieren zijn te vinden in het familiearchief De Bosch Kemper. Zie ook het Archief van de Nederlandse Bond voor Ziekenverpleging
Publ.: Geschiedkundig overzicht der ziekenverpleging in Nederland gedurende de laatste vijftig jaren (1899); De vrouwenbeweging Overdruk: Vragen v.d. dag (1896).
Lit.: Johanna W.A. Naber, Het leven en werken van Jeltje de Bosch Kemper (1918).
H.W. (Uus) Elffers-Hoeneveld
Redactiesecretaresse van Karakter, orgaan van het Nationaal Centrum Vorming Bedrijfsjeugd en de Nationale Stichting voor Mater Amabilisscholen; werkzaam in het vormingswerk werkende jongeren.
Cornélie Lydie Huygens (1848-1902)
Brieven van deze schrijfster, feministe en socialiste bevinden zich in de archieven van A.H. Gerhard, Karl Kautsky, Krijn A. van Langeraad, F. M. Wibaut, Julius Motteler, F. Domela Nieuwenhuis en de Algemene Nederlandse Diamantbewerkersbond. Een brief van Ignaz Bahlmann betr. haar overlijden in het archief van Frank van der Goes
Lit.: zie Cornélie Lydie Huygens, de biografie door Ger Harmsen in het Biografisch woordenboek van het socialisme en de arbeidersbeweging in Nederland (of dl. V (1992), p. 125-132, van de gedrukte versie).
Diet Kamphuis-Engel (1905-1988)
Bijnaam: Rooie Oma. Actief in de PvdA, Rooie Vrouwen, Breda, mede-oprichtster van de Vrouwenraad Breda.
Emilie Charlotte Knappert (1860-1952)
Lerares, directrice van het Leids Volkshuis 1899-1915; directrice School voor Maatschappelijk Werk te Amsterdam 1915-1926; redactrice van Leven en Werken 1916-1936; schreef ook stukken voor Volksontwikkeling, De Smidse, Het Kouter, Tijd en Taak. Zie ook de archieven van Willem Banning; Frank van der Goes; Clara Meijer-Wichmann; de Arbeiders Gemeenschap der Woodbrookers (Bentveld) en Sociale Akademie 'De Karthuizer'.
Publ.: De School voor Maatschappelijk Werk, 1899-1924 (1924)
Lit.: M. de Meijer-van der Waerden, Zoekt een ster niet te ver: ter herdenking van het honderdste geboortejaar van Emilie Charlotte Knappert 1860-1952 (1960); Saskia Swart, Wellevenskunste: Emilie Charlotte Knappert (1860-1952) en volksopvoeding: haar denken, inspiratiebronnen en haar werk in het Leidsche Volkshuis 1899-1915 (Scriptie, Amsterdam, 1994); M.L. Bomhoff-van Rhijn, Leidse jaren van Emilie C. Knappert : 1885-1898 (Overdruk, Leids Jaarboekje, 1976); Maatschappelijk werk: opstellen aangeboden aan Emilie C. Knappert op haar zeventigsten verjaardag 15 juni 1930 (1930).
Henriette van der Meij (1850-1945)
Ook: Henriette van der Mey; pseudoniemen: Enrichetta, Itor. Lerares, feministe en eerste vrouwelijke dagbladjournalist in Nederland: in 1885 kwam zij in dienst van de Middelburgsche Courant, als redactrice buitenland. Haar aanstelling veroorzaakte veel opschudding, maar de sceptici zwegen toen zij zich tot een alom gerespecteerde verslaggeefster ontwikkelde. Ze bracht het zelfs tot waarnemend hoofdredacteur van de krant. Ze was ook redactrice van Belang en Recht en vaste medewerkster van het Weekblad van de ANDB. Van 1919-1922 was zij lid van de Hooge Raad van Arbeid.
Lit.: Hanneke Acker (red.), Voor zover plaats aan de perstafel: vrouwen in de dagbladjournalistiek, vroeger en nu (1986)
Frederike Meyboom (1871-1971)
Verpleegster, mede-oprichtster van Nosokomos, 1900; publiceerde over verpleegkunde en de verzorging van psychiatrische patienten. Publ.: Nosokomos. Weekblad van de Ned. Vereeniging tot bevordering der Belangen van Verpleegsters en Verplegers
Lit.: Mimi Rijpstra-Verbeek, Dienend in het wit. Het levensverhaal van zuster F. Meyboom [1962]
Margaretha Meyboom (1857-1927)
Sociaal werkster en vertaalster; betrokken bij de organisatie van de Nationale Tentoonstelling voor Vrouwenarbeid 1898; oprichtster van de Coöperatieve Huishoudvereeniging Westerbro te Rijswijk 1903.
Publ.: Van en over liefde, 3e dr. [1923];
Lit.: Claudine Bienfait [samenst.], Margaretha Meyboom door haar vrienden (z.j.); Saskia Poldervaart, 'Margaretha Meijboom en Westerbro. Coöperatieve huishouding als feministisch ideaal', Jaarboek voor Vrouwengeschiedenis 14 (1994) p.46-60.
Brecht van den Muijzenberg-Willemse (1897-1984)
Als afgevaardigde van de CJB in 1921 in Moskou; vanaf 1935 betrokken bij de Werkgemeenschap voor Vernieuwing van Opvoeding en Onderwijs (VWO); actief in het verzet; Onderwijsspecialiste voor de CPN in de Tweede Kamer 1946-1948; redactiesecretaris van Vernieuwing 1945-1956; oprichter en bestuurslid Werkschuit 1952-1962.
Marie de Roode-Heijermans (1859-1937)
Schilderes, schetste o.a. portretten van figuren uit de internationale arbeidersbeweging. Lit.:'Een vergeten vrouw. De kunstenares Marie de Roode Heijermans', gehouden van 11 juni t/m 3 oktober in het Nationaal vakbondsmuseum, Amsterdam); J-W. Hubbers, Schilderes van sociale ellende: representaties van arbeid in het oeuvre van Marie de Roode-Heijermans (1859-1937) (Scriptie Nijmegen, 2004); W.J.C. Lommers, Marie de Roode Heijermans: socialistisch kunstenares (Scriptie Utrecht, 1994)
Liede Tilanus (1871-1953)
SDAP-lid en een van de oprichtsters van de Amsterdamsche Sociaal-Democratische Vrouwenpropagandaclub (SDVC); voorzitster van de Bond van Sociaal-Democratische Vrouwenclubs 1919-1924; onderhield de contacten met buitenlandse vrouwenorganisaties; SDAP-gemeenteraadslid in Amsterdam. Streed voor hervormingen in allerlei maatschappelijke sectoren: vrouwenkiesrecht, verpleging en de belangen van verplegend personeel, zuigelingenzorg, kinderbescherming, onderwijs, woningbouw. Zie ook het SDAP-Archief.
Publ.: De nieuwe gemeente-huishouding en de vrouw (met S.J. Pothuis, 1919); Een zonnig thuis (de familie Mulder) (Met M. Wibaut, z.j.; een verhalenbundel overgenomen uit het Kinderblad van De Proletarische Vrouw)
Lit.: Ulla Jansz, Vrouwen ontwaakt! Driekwart eeuw sociaal-democratische vrouwenorganisatie tussen solidariteit en verzet (1983)
Liesbeth den Uyl-van Vessem (1924-1990)
Onder meer actief in de Rooie Vrouwen en in vewschillende solidaritetisbewegingen.
Hilda Verwey-Jonker (1908-2004)
Publ.: De vrouw en het Nationaalsocialisme (1937); Vrouwenarbeid [1938]; Er moet een vrouw in (1988) en veel meer.
Lit.: Anneke Ribberink, Hilda Verwey-Jonker en de SDAP: portret van een theoreticus en vernieuwer van het socialisme in de jaren '30 (Doctoraalscsriptie RU Utrecht, 1979)
Mathilde Wibaut-Berdenis van Berlekom (1862-1952)
Lid van de SDAP 1897; richtte met o.a. Henriette van der Meij in 1895 de Middelburgse afdeling op van de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht op, in 1903 de Vrouwenvereeniging Samen Sterk; voorzitster van de Bond van Sociaal-Democratische Vrouwenclubs 1908-1935; belangstelling voor pedagogische en seksuologische vraagstukken.
De gouden boot. Een woord aan de vrouwen (z.j.); De beroepsarbeid der vrouw en het socialisme (1932); Socialisme beteekent geluk voor de vrouw [1918?]; De strijd voor het algemeen vrouwenkiesrecht (1912); Economische gelijkgerechtigdheid van man en vrouw (z.j.); Nabeschouwing over de tentoonstelling "de Vrouw" 1813-1913. (1913); Iets over het ontstaan en ontwikkeling van de Bond van Sociaal-Democratische Vrouwenclubs. Herinneringen [1952]; Geslachtelijke voorlichting (1909); Working women and the suffrage. Adapted by M. Hicks and C. Hendin (z.j.)
Lit.: Ulla Jansz, Vrouwen ontwaakt! Driekwart eeuw sociaal-democratische vrouwenorganisatie tussen solidariteit en verzet (1983)