Op 19 juni 2012 overleed Fritjof Tichelman. Dertig jaar lang, van 1964 tot 1994, heeft Tichelman het IISG gediend in opeenvolgende functies, waaronder die van adjunct-directeur. Tichelman was befaamd om zijn encyclopedische kennis en vooral om de manier waarop hij die uitdroeg: met zijn bulderende stem, een scala aan krachttermen en hang naar volledigheid liet hij zijn gehoor vrijwel altijd verbijsterd achter.
Fritjof Tichelman werd in 1929 geboren in voormalig Nederlands-Indië en bracht een deel van zijn jeugd door in Den Haag. Hij studeerde geschiedenis in Leiden, waar hij een tijd lang assistent was van A.J.C.Rüter, die later directeur van het IISG zou worden. In 1961 kreeg hij een aanstelling als wetenschappelijk medewerker bij de Universiteitsbibliotheek Leiden. In 1964 vroeg Rüter hem op het IISG te komen werken als medewerker van een nieuw op te richten afdeling waarin wetenschappelijke en collectievormende activiteiten verenigd zouden zijn. Engeland, Amerika, Afrika, Australië en Azië kwamen op dat moment onder de hoede van Tichelman, met als zwaartepunt Indonesië. Flink wat continenten vielen in de daarop volgende jaren af of werden aan collega’s toebedeeld, maar Azië bleef Tichelmans domein tot zijn pensioen in 1994.
Bij W.F. Wertheim promoveerde Tichelman in 1975 op Stagnatie en beweging in Indonesië, een sociaal-historische studie. Hij voegde er 22 stellingen bij, die geen van alle grappig bedoeld waren. De Engelse versie van zijn dissertatie, The Social Evolution of Indonesia; the Asiatic mode of production and its Legacy volgde in 1980. In 1974 had Tichelman een politieke biografie van Henk Sneevliet gepubliceerd, een figuur die hem bleef bezig houden. In 1987 verscheen een Franstalige Sneevliet-biografie van zijn hand. In 1985 verscheen het eerste deel van de bronnenpublicatie Socialisme in Indonesië, een werk een met een notenapparaat dat an sich ook als dissertatie door het leven had kunnen gaan. Deel 2, Het proces Sneevliet: de sociaal-democratie in Nederlandsch-Indië door A. Baars en H. Sneevliet, samen met Emile Schwidder, volgde in 1991.
Naast wetenschapper was Tichelman van 1978 tot 1979 adjunct-directeur en van 1984 tot 1985 interim-bibliothecaris en lid van het directieteam. In zware tijden zette hij zijn wetenschappelijk werk zonder mankeren opzij om zich met hart en ziel op het algemene instituutsbelang te storten. Hij was ook redacteur van het Tijdschrift voor Sociale Geschiedenis (1979-1983), de International Review of Social History en mederedacteur van de boekenreeks De Nederlandse Arbeidersbeweging (Van Gennep, 1976-1985).
Tichelman was overtuigd marxist. Zijn politieke activiteiten begonnen eind jaren vijftig bij de PvdA en zetten in met een radicaal-linkse trotskistische koers die hij zijn hele leven vol zou houden. In 1961 verbrak de PvdA alle banden met zijn politieke groepering Politeia, die vanuit de partij 'de massa's' – een favoriet woord van Fritjof – warm probeerde te maken voor de revolutie. Tichelman ging schrijven voor De Internationale, het blad van de Hollandse sectie van de Vierde Internationale. Later was hij verbonden aan de bladen Proletaries Links, De Koloniale Revolutie en Indonesië Informatie en hij bewoog zich in verschillende solidariteitsbewegingen die zich richtten op Cuba, Algerije, Latijns Amerika en Indonesië.
Ter gelegenheid van zijn afscheid van het IISG verscheen in 1994 Dertig jaar tussen stofmappen en kaartenbakken. Herinneringen aan dr. Fritjof Tichelman, onder redactie van Nico Markus en Emile Schwidder, waaraan veel gegevens voor dit stukje ontleend zijn. De titel van een bijdrage (van Eric Fischer) in deze feestbundel luidt: "Scherpzinnig, strategisch denkend, solidair, calvinistisch streng, maar bovenal ontroerend hartelijk, aardig en collegiaal."
Margreet Schrevel