Conducts research and collects data on the global history of labour, workers, and labour relations

Türkiye - Arşivler

Türkiye ile ilgili arşivler geniş bir yelpazeyi kapsamaktadır. Sol geleneğe bağlı kişiler ve kuruluşlar, işçi sendikaları, barış hareketi, Kürd örgütleri, Avrupa'da göçmen hareketi bu geniş alanının bazı bölümleridir. Ayrıca bunlara International Confederation of Free Trade Unions (ICFTU), International Labour Organization (ILO) ve Amnesty International gibi uluslararası kuruluşların arşivlerinde Türkiye ile ilgili bulunan materyalı da eklemek gerekir. Kitap, süreli yayın, görsel ve işitsel materyal USTE kataloğu aracılığıyla araştırılabilir.

Politik gruplar ve kişiler

Bunları genel olarak şoyle sıralamak mümkündür:

Komünist hareket (1920-1990): Türkiye Komünist Partisi'nin (TKP) Komintern'deki arşivi (40.000 sayfa, Moskova'dan mikrofilm); Aydınlık dergileri (1922-1925); TKP ve TBKP arşivleri (Duisburg); komünist hareket ile bağlantılı ünlü kişilerin arşivleri (şair Nazım Hikmet, gazeteci Vâlâ Nureddin ve eşi Müzehher Vâ-Nû, muhalif komünist ideolog Dr. Hikmet Kıvılcımlı ve bu arşivi yurt dışına kaçırıp düzenleyen Fegan Fuat'ın bizzat kendi arşivi).

Türkiye İşçi Partisi - TİP (1961-1971): Sendikacı, yazar ve TİP yöneticisi Kemal Sülker'in 1990 yılında edinilen arşivi ayni zamanda TİP ile ilgili birçok dökümanı içermektedir ve bu özelliğiyle şu aşamada TİP ile ilgili olarak açik olan en önemli arşiv olarak kabul edilmektedir. Bu bağlamda Türkiye'nin ve TİP´in ilk ve tek kadın senatörü Fatma Hikmet İşmen´in ve yine TİP milletvekili Yusuf Ziya Bahadınlı'nın arşivleri zikredilebilinir.

1968 sonrası radikal/sol hareketler: Bu hareketlerin kaynağı 60'lı yıllarda ortaya çıkan gençlik hareketleridir. Bunlardan Dev-Genç, Dev-Sol, THKP/C, TKP-ML ve kimi diğerleri yayınlarıyla, afişleriyle ve bildirileriyle koleksiyonlarımızda yeteri ölçüde temsil ediliyorlar. Bu kategoride sayabileceğimiz en önemli arşiv Devrimci İşçi'nin Hollanda kolunun arşividir. Bunun yanında son yıllarda DHKC'nin (öncesi Dev-Sol) arşivi ön plana geçmeye başladı. F Tipi tutukevlerinde kalan DHKC militanlarının elyazması dergileri, mektupları, resimleri ve elişleri 'Tutsak ürünleri'adı altında sistematik olarak toplanıyor, Avrupa etkinliklerinin fotoğrafları koruma altına alınıyor. Öte yandan DHKC'nin tüm yayınları, afişleri, video filmleri ve diğer propaganda ürünleri de düzenli olarak toplanmaktadır.

Enstitü'müz ayrıca Türkiye'nin yakın tarihinde önemli rol oynamış politikacıların, diplomatların vb kisilerin materyalını da topluyor. Bunlardan İsmail Hakkı Arar 'ın, Mahmut Şerafettin Dikerdem'in, Osman Olcay'ın ve Faik Türün'ün arşivleri ilk akla gelenler arasındadır.

Sendikalar ve barış hareketi

1946 yılında ABD'nin desteğiyle kurulan Türk-iş ve bu konfederasyondan 1967 yılında ayrılarak kurulan sol eğilimli DİSK ile ilgili materyal Enstitü'müzün koleksiyonlarinda geniş ölçüde temsil edilmektedirler. Kemal Sülker koleksiyonu, bu iki sendika konfederasyonuyla ilgili birçok materyalı içermektedir. Ayrıca, Celal Küçük'ün hapishane notlarında, Sina Pamukçu, Yücel Top ve Hollanda Sendikalar Federasyonu (FNV) Uluslararası İlişkiler Sekreteri Tom Etty'nin koleksiyonlarında DİSK ile ilgili olarak birçok şey bulunabilir.

Geçmişte de kimi girişimler olmakla birlikte Türkiye'de barış hareketi 1976 yılında Barış Derneği'nin kurulmasiyla sürekli ve örgütlü bir karekter kazandı. Derneğin başkanının emekli büyükelçi, yazar Mahmut Şerafettin Dikerdem olması ona ayrı bir saygınlık veriyordu. 1980 yılındaki askeri darbeden sonra Barış Derneği yöneticileri tutuklanıp, hapise atıldılar. Bu olay, özellikle Avrupa'da yaygın ve etkin bir dayanışma kampanyasının doğmasına yolaçtı. Hem Dikerdem'in, hem de Avrupa'daki kampanyanın materyalı, oğlu Mehmet Ali Dikerdem tarafından Enstitü'müze devredildi.

Göçmen ve Kürd hareketi

1960'lı yıllarda Türkiye'den yurtdışına başlayan işçi göçü Enstitü'müzün özel olarak dikkat merkezinde bulunmaktadır. Unutmamak gerekir ki Avrupa'da üçmilyonun üzerinde, bütün dünyada ise beş milyon civarında Türkiye orijinli kişi yaşamaktadır. USTE'de bu konu ile ilgili materyal büyük ölçüde Hollanda'ya yönelik işçi göçüyle ilgilidir.

Bu çerçevede ilk başta anılması gereken arşivler Hollanda Türkiyeli İşçiler Birliği'nin (HTİB) ve Hollanda Türkiyeli Kadınlar Birliği'nin (HTKB) arşivleridir. Bunun dışında ilk kuşak göçmen işçilerden Turan Gül, Mustafa Dokudur ve Belçika'da sendika yöneticiliği yapan Muharrem Karaman'ın arşivleri zikredilmeye değerdir. Hollanda devleti tarafından finanse edilen ama Türkiyeli veya diğer göçmenler tarafından yönetilen Türkler için Danışma Organı (Inspraakorgaan Turken - IOT) ve Hollanda Yabancılar Merkezi (Nederlands Centrum Buitenlanders - NCB) arşivleri genel olarak yabancılar ve özel olarak Türkler konusunun incelenmesi için vazgeçilmez kaynaklara sahiptirler. Ayrıca yabancilar konusuyla ilgilenen kimi kuruluşların veya kişilerin arşivleri konu ile ilgili tamamlayıcı özelliklere sahiptirler. Bunlar arasında Actiecomité Wet Arbeid Buitenlandse Werknemers, araştırmacı Jak den Exter ve Pieter Beerens ile sendikacı Tom Etty'nin arşivleri sayılabilir.

90'lı yılların sonlarında Kürdlerle ilgili materyalde büyük bir artış oldu. Böylelikle Kürd hareketinin, PKK'da dahil olmak üzere Enstitü'müz koleksiyonlarında temsili geniş bir anlam kazandı. ırak'ın Kürd kesiminde öldürülen Alman gazeteci Lissy Schmidt'in dökümantasyon ve görüntü koleksiyonu bu bağlamda ilk anılması gereken materyaldır. De Stichting Nederland Koerdistan arşivi ise 90'lı yıllarda Hollanda'da Kürdlerle ilgili olarak düzenlenen etkinlikleri yansıtması açısından ilginçtir. Kürdlerle ilgili önemli bir arşiv olarak International Society Kurdistan (ISK) arşivini anmadan geçemeyiz. 60'lı yıllarda Amsterdam'da bir grup gazeteci ve öğrenci tarafından kurulan ISK özellikle Kürdlerin tarihi ve kimi sorunları hakkında uluslararası düzeyde araştırma ve yayın faaliyetlerinde bulundu. Bu arşiv aynı zamanda ISK çalışmalarını yönlendiren Silvio van Rooy'un kişisel materyalını da içermektedir.

Oluşum halindeki koleksiyonlar

Osmanlı döneminde Balkan bölgesindeki faaliyetler hariçanarşist hareket Türkiye topraklarında 80'li yıllara dek zemin bulamadı. Bu, aslında Türkiye solunun çok karekterisitik bir özelliğidir. Bu nedenle Enstitü'müz, Türkiye'deki gençanarşist hareketin materyalını toplamaya çok önem veriyor ve bu konuda titiz ve sistematik davranıyor.

Kafkasya bölgesi yıllardır Rusya ve Türkiye dahil belirli güçlerin siyasal güçoyunlarına sahne oldu. Enstitü'müz, bölgenin önemini gözönünde tutarak Trans-Kafkasya bölgesiyle ilgili bir arşivi kopyalamaya başladı. Çarlık Rusyası'nın ve Sovyetler Birliği'nin bölgedeki sosyal hareketlerle ilgili materyalının toplandığı arşiv karanlıkta kalan birçok tarihsel olaya ışık tutabilecek niteliktedir. Arşivin 1908 - 1920 zaman aralığında Türkiye, Ermenistan, Azerbaycan ve Gürcistan arasındaki ilişkileri kapsayan ilk bölümü kopyalandı. Diğer bölümlerin de kopyalanmasından sonra arşiv bilimsel çalışmalara açılabilecek.