Marcus Bakker (1923-2009) geniet vooral bekendheid als het gezicht van de Communistische Partij van Nederland (CPN) in de Tweede Kamer.
Ook bij talloze politieke tegenstanders in het parlement was hij gerespecteerd om zijn integriteit en geliefd om zijn (zowel letterlijk als figuurlijk) klinkende speeches en humor.
Na het overlijden van zijn vrouw Els Ezerman (1924-2016), kreeg het IISG van de naaste familie een stukje archief dat een verrassend huiselijk licht werpt op de man die voor de politiek, partij en organisatie leefde.
Marcus werd als veertienjarige actief in de Nederlandsche Bond voor Abstinent Studeerenden NBAS, de vrije jeugdbeweging van de blauwe knoop.
De NBAS-jongeren kampeerden, volksdansten en gingen de natuur in. Hier leerde Marcus zijn latere vrouw kennen. In een fotoalbum en een logboek van een fietskampeertocht met Els en andere NBAS-vrienden van Amsterdam naar Brabant zien we Marcus het gezelschap vermaken met zang en gitaarspel. Hij bleek ook erg goed in banden plakken.
Idyllische beelden uit 1942, waarbij de oorlog heel ver weg lijkt. Door en tijdens de bezetting radicaliseerden Marcus en Els, die beide uit een sociaaldemocratisch nest kwamen, richting CPN.
De verkering en het huwelijk (in 1946) leverde Bakker een bijzondere schoonfamilie op.
Els was de kleindochter van Jan van Zutphen, de man van sanatorium Zonnestraal en de Diamantbewerkersbond.
De stokoude sociaaldemocraat vatte meteen een grote sympathie op voor Marcus: “Ik weet, dat jij…anders denkt dan je opa, hetgeen die oude niet belet, een blijvende genegenheid te voelen voor jou als eerlijk-zoekende-jongeman”, schreef Van Zutphen in 1950, op het hoogtepunt van de Koude Oorlog.
Dit patroon van wederzijds respect en hartelijkheid, ondanks onoverkomelijke politieke meningsverschillen, zien we ook in veel latere briefwisselingen in dit archief, zoals die met de PvdA-er Ger Klein en de econoom Max Weisglas.
Begin jaren ’90, na de ineenstorting van het Europese communisme en het opgaan van de CPN in Groen Links, nam de inmiddels niet meer werkzame Bakker de tijd voor levensbeschouwelijke overpeinzingen. Hij legde die neer in een vrijmoedige correspondentie met zijn dochter Marisca. De biograaf van Bakker, Leo Molenaar, heeft er uitvoerig aandacht aan besteed in zijn boek Nooit op de Knieën.
Bakker kon door de ziekte van Parkinson niet goed meer schrijven – zijn handschrift was overigens altijd al moeilijk te volgen - en moest nu de tekstverwerker machtig zien te worden: “Een beetje eng is het wel….een duidelijk probleem van schrijven in de machine is, dat het vanzelf minder vertrouwelijk dreigt te zijn…Want het is een ondragelijke gedachte dat deze geheimzinnige machine waar ik nu op zit te tikken zulke vertrouwelijkheden kan opslokken. “(aan Marisca, 7 oktober 1993).
Het archief Marcus Bakker en Els Bakker-Ezerman is nog niet geordend en toegankelijk.
Margreet Schrevel