پژوهشکده بين‌المللی تاريخ اجتماعی، مجموعه‌ی کامل مجله‌ی "خواندانيها" (Khandaniha Magazine) را که از ١٣١٩ تا ١٣٥٨ خورشيدی در ايران (تهران) به زبان فارسی چاپ و منتشر می‌شد، به دست آورده است. اين مجموعه شامل ٣٤٧٢ شماره‌ای مسلسل مجله است که طول مجموعه‌ی آن هشت ونيم متر می‌باشد.
پژوهشکده بين‌المللی تاريخ اجتماعی، مجموعه‌ی کامل مجله‌ی "خواندانيها" (Khandaniha Magazine) را که از ١٣١٩ تا ١٣٥٨ خورشيدی در ايران (تهران) به زبان فارسی چاپ و منتشر می‌شد، به دست آورده است. اين مجموعه شامل ٣٤٧٢ شماره‌ای مسلسل مجله است که طول مجموعه‌ی آن هشت ونيم متر می‌باشد.
بنيان‌گذار، صاحب امتياز و مدير مسوول مجله‌ی "خواندانيها" علی اصغر اميرانی (١٢٩٤ – ١٣٦٠خ)، ليسانسيه دانشکده حقوق دانشگاه‌ای تهران بود که در اوايل انقلاب اسلامی ايران، در ٣١ خرداد ١٣٦٠ در تهران به جوغه اعدام سپرده شد و موسسه "خواندانيها" نيز مصادره کرديد.
مجله‌ی "خواندنيها"، نشريه سياسی و خبری پراهميت بود که مندرجات آن از ميان صدها مطلب که در مطبوعات ايران منتشر می‌شد، انتخاب می‌گرديد و تنها سرمقاله‌ی مجله به امضا مدير مسوول آن منتشر می‌شد. در همين رابطه مدير مسوول مجله در نخستين شماره‌ای آن چنين نوشته:
"... در طی خدمات چندين ساله‌ی خود در مطبوعات مشاهده نمودم که بسياری از مطالب خواندنی سودمند ... در مطبوعات کشور چاپ می‌شود ولی مردم يا بواسطه‌ی عدم فرصت و يا از نظر دسترس نداشتن با انها از استفاده‌‌ای آن محروم می‌مانند.
خواندنيها ... شامل زبده‌‌ای مطالب خواندنی است که از ميان صدها مطالب متنوع علمی، ادبی، اجتماعی، اقتصادی، تاريخی، بهداشتی، ورزشی و تفريحی مطبوعات کشور اعم از روزنامه‌ها و مجلات تهران و شهرستانی‌ها بطور گلچين ... انتخاب و با ذکر مأخذ و نام نويسنده و يا مترجم ... چاپ می‌شود."
سال‌های ١٣١٩ تا ١٣٥٨ که مجله‌ی "خواندنيها" در تهران چاپ و منتشر می‌شد، ايران شاهد رويدادهای بسيار مهم و تاريخی بود، از جمله:
در شهريور ١٣٢٠ ايران توسط نيروهای متـفـقـين اشغال شد و در اردیبهشت ۱۳۲۵ نيروهای متـفـقـين از ايران خارج شدند؛ در پی اشغال ايران توسط متـفـقـين حکومت رضاشاه پهلوی مجبور به ترک کشور شد؛ احزاب و گروه‌های سياسی تأسيس شدند؛ روزنامه‌ها و مجله‌های فروان در سراسر ايران پايه‌گذاری گرديدند؛ نهضت ملی شدن نفت ايران پا گرفت و در ۲۹ اسفند ۱۳۲۹ صنعت نفت ایران ملی شد ؛ در ٢٨ مرداد ١٣٣٢ خورشيدی به دنبال کودتايی که از سوی امريکا و انگلستان طراحی شده بود حکومت دکتر مصدق ساقط شد و سرکوب نيروهای چپ و ملی‌گرا تشديد گرديد؛ در دهه‌ی چهلم خورشيدی سده‌ای بيستم محمد رضاشاه پهلوی دست به يک سلسله اصلاحات از بالا زد؛ در دهه‌ی پنجاه خورشيدی سده‌ای بيستم نارضايتی مردم گسترش يافت و منجر به انقلاب ١٣٥٧ ايران شد.
رويدادهای اين دوره‌ها که از دوره‌های پراهميت تاريخ معاصر ايران بود و مطبوعات در آن نقش فعال داشتند، در صفحه‌های مجموعه‌ی مجله‌ی "خواندنيها" بازتاب يافته و ثبت شده است
پا به پای تحولات در جامعه در مشی نگارشی مجله نيز تغيـيرات محسوس است. مجله که در آغاز بطور کل هواخواه و مبلغ نظام شاهی ايران بود، بعد از نيمه‌‌های دهه‌ی پنجاهم خورشيدی، که بحران سياسی و مبارزه گروهای سياسی مخالف دولت ايران شدت يافت، نلاش کرده تا از نظام شاهی ايران فاصله بکيرد و به نارضايان دولت نزديک شود. مدير و سردبير خواندنيها در ١٤ بهمن ١٣٥٧ انقلاب اسلامی ايران را تبريک گفته و عکس آيت‌الله خمينی را روی جلد مجله چاپ کردند.
با درنظرداشت اينکه در تاريخ معاصر ايران بويژه بعد از انقلاب مشروطه روزنامه‌ها و مجله‌ها يکی از منابع عمده تاريخ‌نگاری است و با مراجعه به مندرجات مطبوعات می‌توان فضای حاکم آن برهه را تعقيب کرد. از اينرو با مطالعه مجموعه‌ی مجله‌ی "خواندنيها" که نزديک به ٤٠ سال پيوسته در تهران چاپ و منتشر می‌شد، می‌توان رويدادهای تحولات سياسی- اجتماعی حاکم ايران را از سال ١٣١٩ تا ١٣٥٨ بويژه دو تحول پراهميت سياسی – اجتماعی، يک دوره‌ای نهضت ملی شدن صنعت نفت و تعيـين دکتر محمد مصدق به نخست وزيری از سال ١٣٣٠ خورشيدی تا کودتای ٢٨ مرداد ١٣٣٢ و دو دوره‌ای انقلاب ايران از ١٣٥٧ تا ١٣٥٩ را که منجر به تأسيس جمهوری اسلامی ايران شد، دنبال کرد.
علی اصغر اميرانی، مدير مسوول مجله "خواندنيها" در ۲۲ اسفند ۱۳۵۷ بازداشت و پس از مدتی در تابستان ۱۳۵۸ آزاد گردید. در این هنگام وی ادامه انتشار مجله‌ی "خواندنیها" را متوقف کرد وی مدتی بعد مجددا بازداشت شد و در ۳۱ خرداد ۱۳۶۰ اعدام گردید. مجله‌ی "خواندنیها" برای آخرین بار در ٢٧ مرداد ١٣٥٨ در تهران چاپ شد.
کتاب " فهرست مقالات و مطالب مجله خواندنيها درباره تاريخ معاصر ايران" به کوشش موسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران در چهار جلد که شامل ٢٠٩٦٦ چکيده‌ای از مقالات تاريخي مجله‌ی "خواندنيها" می‌باشد در تهران در ١٣٨٧ چاپ شده.
مجموعه‌ی کامل مجله‌ی "خواندنيها" که يکی از منابعی مهم پژوهشی در حوزه‌ای تاريخ دوره‌ای پهلوی محسوب می‌شود، در پژوهشکده بين‌المللی تاريخ اجتماعی قابل دسترسی برای محققان، تاريخ‌پژوهشان و علاقمندان می‌باشد.
نشانی: call number : ZO 56339
متن از: ن. کاويانی