De Melkweg en Paradiso zijn al decennia lang beeldbepalend voor het culturele leven in Amsterdam: vrijwel alle bekende popgroepen en artiesten traden hier op. Maar er was veel meer dan alleen optredens van muzikanten. Theater, film, dans, fotografie en kunst vormden altijd onderdeel van de programmering. Ook vonden er regelmatig protestbijeenkomsten plaats. Posters door de jaren heen geven een goed beeld van al die activiteiten.
Meer dan 5000 van die posters, een selectie uit de Beeld-en Geluidcollectie van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis, zijn nu opgenomen in het Digitale Geheugen van Nederland.
- Bekijk hier de topstukken in het Geheugen van Nederland
- Bekijk alle 5160 posters in het Geheugen van Nederland
- alle posters in de IISG catalogus
Paradiso en Martin Kaye
De zomer van 1967 was de ‘Summer of Love’, met Amsterdam als flower-power-hoofdstad van Europa. Naast het Vondelpark als ontmoetingsplaats hadden de hippies in Amsterdam behoefte aan een eigen ’klup’. Na eindeloos overleg met de gemeente over de vestiging van een jongerencentrum ging een groepje hippies zelf over tot actie en kraakte een leegstaand pand van de kerkgemeenschap de Vrije Gemeente aan de Weteringschans. Een in het Vondelpark begonnen ‘love-in’ werd voortgezet in het gekraakte ‘Paradiso’. De politie maakte direct een einde aan deze happening. Maar de druk op de gemeente werd opgevoerd en in maart 1968 opende 'cosmisch ontspanningscentrum’ Paradiso haar deuren voor het publiek.
Van de vele ontwerpers die verantwoordelijk waren voor de affiches van Paradiso was Martin Kaye (1932-1989) het langst actief en het meest beeldbepalend. Hij was tussen 1972 en 1983 de huisontwerper en zeefdrukker van Paradiso. Kaye, geboren in London, kwam op zijn vijftiende in de leer bij een ‘sign writer’ - een maker van showcards en uithangborden. De kunst van het zeefdrukken leerde hij in Japan. In 1968 kwam hij naar Amsterdam, waar hij in Studio 7 aan het werk ging als zeefdrukker voor de activiteiten in het Vondelpark.Wat later werd zijn vaste werkplek Paradiso, waar hij een atelier had in de kelder. Terwijl boven zijn hoofd bekende en onbekende artiesten optraden ontwierp en drukte Kaye zijn affiches - die hij overigens nooit signeerde. Kaye had een zeer herkenbare stijl, die perfect aansloot bij de muziek en de sfeer van de optredens. Hij gebruikte heldere en grote letters: je moest de posters immers ook kunnen lezen als je er op de fiets voorbijreed. De oplagen van circa 120 posters werden door Kaye zelf door Amsterdam verspreid.
De Melkweg en Henk Langeveld
Op zoek naar een locatie voor een voorstelling vond een theatergroep in 1970 een verlaten melkfabriek aan de Lijnbaansgracht. Geldgebrek was geen belemmering en met hard werken, idealistisch enthousiasme en 25.000 gulden toverde de groep de fabriek om in een ontmoetingscentrum, waarna de geplande voorstelling gespeeld kon worden. Met een knipoog naar de ‘cosmiese’ tijdsgeest werd het project Melkweg genoemd. Na een tweede zomer met een bredere programmering werd het tijdelijke initiatief in 1972 omgevormd tot een permanent cultureel centrum.
Waar Martin Kaye beeldbepalend was voor Paradiso, was Henk Langeveld (1949-2010) dat tussen 1975 en 1985 voor de Melkweg. Anders dan bij Kaye zijn de affiches van Langeveld, die ook vaak signeerde als Campi of Campesino, vooral herkenbaar aan het gebruik van fotografie in het ontwerp. De eerste ontwerper in dienst van de Melkweg was Mick Flaum, die verantwoordelijk was voor de professionalisering van de zeefdrukkerij die door Langeveld werd voortgezet. Andere ontwerpers uit de beginperiode waren Ingrid Berkhout (‘Grid’) en Marijke Breuers (‘Mar’). Vanaf 1985 werkte Donald Beekman regelmatig voor de Melkweg.
Meer lezen
- Jan Dietvorst en Jan Hiddink, Paradiso posters 1968-2008 (Amsterdam: De Buitenkant, 2008)
- Catharina Th. Bakker, Suiker, melk en popmuziek (Amsterdam: Stichting Melkweg, 1995)
Tekst en samenstelling: Frank de Jong