Onderzoekt en verzamelt de geschiedenis van werk, werkenden en arbeidsverhoudingen wereldwijd

Het ideaal verwaait, 1945-2015

Een samenkomst op de 1e Mei met een sociaal-democratisch spreker midden in een Duits concentratiekamp is wel iets ongekends, iets, waarvan wij nooit zelfs maar hadden kunnen dromen. Willem Drees, die als gijzelaar naar Buchenwald was getransporteerd, sprak daar op 1 mei 1942 een rede uit. Hij ergerde zich aan de 'schetterende muziek' die de nazis lieten klinken. (Lees de 1 mei-toespraak van Drees, bijgevoegd als PDF) Op 1 mei 1945 klonken in  Buchenwald De Internationale en de Socialistenmars. Het kamp was toen 3 weken bevrijd. Op de appèl-plaats was een groot plankier opgericht, waarop levensgroot de portretten van onze bevrijders Stalin, Roosevelt en Churchill.

 

 

In de jaren '40 en '50 kregen de communisten veel mensen op de been voor massale mei-meetings en demonstraties. De natie en de wederopbouw stonden centraal. In 1947 sprak CPN-leider Paul de Groot 47.000 mensen toe in het Olympisch Stadion. Ook hier marsen, socialistische liederen, rood-wit-blauwe vlaggen en meispelen. Voor de sociaaldemocraten waren de jaren ’40 en 50 die van het pluche in de 'rooms-rode coalitie'. Met 1 meivieringen op zondagen zou men de gelovigen voor het hoofd stoten en al te veel rode symbolen leek de PvdA ook niet handig. Zelfs werd voorgesteld om een gemeenschappelijke dag van de arbeid te vieren, maar niet op 1 mei. De PvdA vierde 1 mei ingetogen en het idee van strijd was weg.

Een landelijk 1 mei Comité constateerde in de jaren ’50 teruglopende belangstelling en vergrijzing van de meivieringen. In 1960 werd de 40-urige werkweek ingevoerd. Het zingen van oude socialistische strijdliederen was toen al een omstreden zaak. De belangstelling daalde, het ideaal verwaaide. Op 1 mei 1963 zond de VARA de Rudi Carrell show uit, en juist de ouderen waren daar blij mee. Op het meifestival 1966 kwamen 22.000 bezoekers naar de Jaarbeurshallen, voor Boudewijn de Groot en The Kinks. Er was ook een manifestatie voor Nigeria. Na het optreden van The Kinks werden vernielingen aangericht.

 

Vanaf eind jaren ’60 namen kleinere linkse groeperingen bezit van de straat. Portretten van Che, Ho en Rudi Dutschke werden meegevoerd. De PvdA besloot in 1969 geen centrale meivieringen meer te houden.  In de jaren ’80 vonden verschillende linkse groeperingen elkaar. De focus waaierde uit van arbeid naar  buitenlandse arbeiders, derde wereldlanden, vrouwenemancipatie. Vooral Afrikaanse liederen en popgroepen kregen een plaats.

Op 1 mei 1986 traden de SWAPO SIngers uit Namibië op in De Melkweg.  In 1989 werd voor de 100ste keer 1 mei gevierd en stelde PvdA-fractievoorzitter en vakbondsman Wim Kok voor voortaan 2 mei te vieren. Alleen de meivieringen van organisaties van buitenlandse werknemers zijn nu nog springlevend. Op kleine schaal zijn er demonstraties van klein links. Voor de sociaaldemocratie is 1 mei vooral een dag van terugkijken, kransleggingen bij de graven van oude strijders,  en rozen uitdelen in bejaardentehuizen.
[Bron: Jan Gielkens e.a., Een dag is 't van vreugde, een dag is 't van strijd. Geïllustreerde geschiedenis van 1 Mei in Nederland. Amsterdam 1990].
 

Klezmermuziek en Turkse arbeidsmigranten (klik om te vergroten)

 

 

 

*Morgenrood uitgevoerd door de Stem des Volks afdeling Amsterdam onder leiding van Antoon Krelage BG GC6/5


 

 
00:00